Owczary – cerkiew pw. Opieki Bogurodzicy

Owczary, to niewielka wieś położona w woj. małopolskim, w pow. gorlickim, w gminie Sękowa. Jej początki sięgają średniowiecza. W XV wieku jej nazwa brzmiała Richwald, później Rychwałd, a od 1948 roku Owczary. Najcenniejszym zabytkiem na jej terenie jest cerkiew pw. Opieki Bogurodzicy. 

Cerkiew powstała w 1653 roku. Z pierwotnej budowli, w niezmienionym kształcie, do dziś pozostała nawa. Obecne prezbiterium wzniesiono w 1710 roku, zaś wieżę w 1783 roku. Świątynia jest trójdzielna, składa się z prezbiterium, nawy i babińca. Nad całą budowlą dominuje wysoka wieża wzniesiona nad babińcem. Nawa i prezbiterium nakryte są namiotowymi dachami. Wszystkie trzy części wieńczą baniaste hełmy z pozornymi latarniami i małymi cebulkami. 

 

 

Po wejściu do cerkwi, warto zwrócić uwagę na drewniany portal prowadzący z przedsionka do babińca. Jest to, wraz z nawą, najstarsza część budowli. Na dekoracyjnym nadprożu wyryto datę budowy świątyni. Łaciński napis brzmi: Anno Domini 1653.

 

 

Po wejściu do świątyni, pierwsze co zwraca uwagę, to bogaty i piękny ikonostas, pochodzący z XVIII wieku. Ikonostas to ozdobna, pokryta ikonami ścianka, odgradzająca prezbiterium od nawy. Ikony zawsze ułożone są w określonym porządku. Najniższy rząd ikon, to ikony namiestne. Pierwsza ikona od lewej przedstawia świętego, najbardziej czczonego na danym terenie, kolejna to Bogurodzica z Dzieciątkiem, następna przedstawia Chrystusa, zaś ostania ikona, zwana chramową, przedstawia patrona danej cerkwi. Pomiędzy nimi znajdują się carskie wrota (pośrodku) zaś z boku, jednoskrzydłowe, tzw. drzwi diakońskie. Kolejny rząd ikon to tzw. prazdniki, czyli ikony obrazujące 12 najważniejszych świąt kościoła wschodniego. Są to: Narodzenie Marii, Wprowadzenie Marii do świątyni, Zwiastowanie, Narodzenie Chrystusa, Ofiarowanie w świątyni, Chrzest Jezusa w Jordanie, Przemienienie na górze Tabor, wjazd do Jerozolimy, Zmartwychwstanie, Wniebowstąpienie, Zaśnięcie Bogurodzicy, Podwyższenie Krzyża Pańskiego. Trzeci rząd ikon przedstawia apostołów, zaś czwarty rząd patriarchów i proroków Starego Testamentu. Nad carskimi wrotami najczęściej umieszczone jest przedstawienie Ostatniej Wieczerzy, powyżej ikona przedstawiająca Chrystusa Pantokratora czyli władcę i sędziego wszechświata. Zwieńczeniem ikonostasu jest krzyż.

Tradycyjny porządek został zachowany również w cerkwi w Owczarach. Chociaż pierwsza od lewej ikona namiestna, przedstawia Przemienienie na Górze Tabor, nie zaś, jak to zwykle ma miejsce, któregoś ze świętych. Ikona chramowa, czyli ostatnia po prawej stronie, przedstawia Opiekę Bogurodzicy. Cokoły poniżej ikon namiestnych zdobią malowidła: Drabina Jakubowa, Chrystus i Samarytanka, Chrystus u Marty i Marii, Miłosierny Samarytanin. Po środku znajdują się bogato zdobione carskie wrota. Umieszczono na nich sześć małych ikon, przedstawiających czterech ewangelistów, oraz Archanioła Gabriela i Maryję (dwie górne ikony).

Powyżej ikon namiestnych umieszczono prazdniki, zaś po środku, nad carskimi wrotami znajduje się Ostatnia Wieczerza. W kolejnym rzędzie ukazani zostali parami apostołowie, pomiędzy nimi, pośrodku, Chrystus Pantokrator. Ostatni rząd ikon przedstawia proroków Starego Testamentu, zaś całość wieńczy bogato zdobiony krzyż. 

 

 

W nawie warto również zwrócić uwagę na dwa, bogato zdobione ołtarze boczne. Po lewej stronie znajduje się XVIII-wieczny, barokowy ołtarz z obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem pochodzącym z XVII wieku. Po bokach umieszczono rzeźby przestawiające św. Jana Chrzciciela i prawdopodobnie św. Józefa. Ciekawy jest obraz w zwieńczeniu ołtarza, gdzie ukazano rzadko spotykane przedstawienie Jezusa i Jana Chrzciciela jako dzieci. 

Drugi ołtarz, również pochodzący z XVIII wieku, poświęcony został świętemu Mikołajowi. Obraz w ołtarzu przedstawia tego świętego, oraz sceny z jego życia. W górnej części ołtarza została umieszczona ikona Matki Bożej z Dzieciątkiem, zaś całość wieńczy Ukrzyżowanie. 

 

W nawie warto jeszcze zwrócić uwagę na polichromię wykonaną w 1938 roku, z okazji 950-lecia chrztu Rusi. Na ścianach znajdują się elementy architektoniczne, geometryczne i roślinne. Na sklepieniu babińca zwraca uwagę piękne malowidło, Opieka Bogurodzicy. Jest to jedyne większe przedstawienie figuralne w całej cerkwi.

Uwagę przykuwa również mały ołtarzyk z ikoną Matki Bożej z Dzieciątkiem. 

 

 

Czas zajrzeć za ikonostas, do prezbiterium. Pośrodku, na stole ołtarzowym, umieszczono tabernakulum, w kształcie małej świątyni. Wszystkie cztery ścianki pokryte są pięknie pisanymi ikonami, ze scenami z Nowego Testamentu. W środku zaś, stare, zabytkowe naczynia liturgiczne. 

W prezbiterium znajduje się również mały ołtarzyk z ikoną Chrystusa Nauczającego. Pochodzi ona z 1664 roku i prawdopodobnie była ona częścią wcześniejszego ikonostasu. Ołtarzyk wieńczy Grupa Ukrzyżowania. 

Ściany prezbiterium pokryte są polichromią nawiązującą do tradycyjnych wzorów ukraińskich. Zaś na kopule znajdują się wizerunki uskrzydlonych głów aniołów oraz Ducha Świętego w postaci gołębicy. 

 

 

Warto zwiedzić cerkiew pw. Opieki Bogurodzicy w Owczarach. Zwłaszcza piękny, bogato zdobiony ikonostas, przykuwa uwagę. Jest to jedna z najpiękniejszych cerkwi łemkowskich na terenie Polski. POLECAM!!!

Dodaj komentarz