Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Rudach. Blisko tutaj z Rybnika, Raciborza, Gliwic… W sezonie letnim na parkingu można zobaczyć rejestracje nie tylko z województwa śląskiego, ale i z opolskiego. Przybywa tu wielu pielgrzymów by modlić przed cudownym obrazem Matki Bożej Pokornej. Ale warto zajrzeć do wnętrza bazyliki nie tylko po to by się pomodlić, ale również po to, aby podziwiać jej architekturę, wyposażenie i znajdujące się w niej działa sztuki.

Ponieważ do Rud Raciborskich mam całkiem blisko, czasami w piękne niedzielne popołudnia tutaj zaglądam. Zawsze obowiązkowym punktem takiej wycieczki jest wizyta w bazylice. Ten średniowieczny kościół posiada niepowtarzalny klimat. Zwłaszcza podczas koncertów, które kilka razy w roku odbywają się we wnętrzach świątyni.

Kościół w Rudach Raciborskich wznieśli cystersi na początku XIV wieku. Jego konsekracja miała miejsce w 1303 roku. Świątynia została wzniesiona w stylu gotyckim z elementami romańskimi. Jako budulca użyto cegły oraz piaskowca. Należała w tamtym czasie do największych na Górnym Śląsku. Kilkakrotnie w swojej historii była przebudowywana. W 1685 roku dobudowano kruchtę z nowym portalem wejściowym oraz wieżę. W latach 1723–1726 wybudowano kaplicę Najświętszej Marii Panny z kryptą, w której grzebano zmarłych zakonników. W roku 1945 kościół został podpalony przez Armię Czerwoną. Prace renowacyjne trwały do roku 2000.

Kościół jest orientowany, czyli z prezbiterium zwróconym na wschód. Wybudowany został na planie krzyża łacińskiego. Posiada trzy nawy o układzie bazylikowym. Nawa główna jest wyższa od bocznych. Prezbiterium oraz kaplice boczne mają kształt kwadratu.

Pierwotnie kościół nie posiadał wieży. Głównym elementem fasady był gotycki portal wejściowy. Po dobudowaniu w okresie baroku kruchty, portal dostępny jest właśnie przez tę kruchtę. Nie posiada dekoracji, którą cystersi w średniowieczu uważali za zbędną. Uskokowe ościeża zdobione są kolumienkami zakończonymi ostrołukowo. Tympanon, czyli pole nad drzwiami, wypełniające przestrzeń pomiędzy nadprożem a łukiem, wypełnia trójlistny wykrój. Nad portalem, w górnej partii średniowiecznej fasady, znajdowała się pierwotnie rozeta.

Przy wejściu do bazyliki, w kruchcie wieży, znajduje się piękny, żeliwny sarkofag księcia Wiktora Amadeusza von Hessen-Rothenburg i jego żony Elizy księżniczki zu Hohenlohe-Langenburg. Byli to pierwsi właściciele dóbr cysterskich po kasacie zakonu przez rząd pruski w 1810 roku. Sarkofag pochodzi z XIX wieku, wykonany w stylu neogotyckim, jest bogato zdobiony i pozłacany. W 1945 roku w obawie przed grabieżą został zdemontowany. W roku 2004 został odnowiony i wrócił na swoje pierwotne miejsce. Pod kruchtą znajduje się krypta książąt raciborskich z rodu Hohenlohe-Schillingsfürst.

Po obejrzeniu pięknego sarkofagu, przez gotycki portal możemy wejść do wnętrza bazyliki. Kiedy spojrzymy w górę zobaczymy gotyckie sklepienia krzyżowo-żebrowe. Nawę główną oświetlają niewielkie, ostrołukowe okna w jej górnej części. Podobne okna mają nawy boczne. W trakcie prac renowacyjnych po II Wojnie Światowej ze ścian usunięto tynki odsłaniając oryginalny ceglany wątek wendyjski, zwany też słowiańskim. Stosowany był na ziemiach polskich od XIII do XV wieku.

Idąc nawą główną dojedziemy do prezbiterium. Posiada ono okno znacznie większych rozmiarów niż okna w nawach. Ozdobione jest maswerkiem. Samo prezbiterium ma kształt kwadratu. W prezbiterium znajdują się dwie z czterech najstarszych ocalałych drewnianych rzeźb. Jedna przedstawia Mojżesza, a druga Aarona. Powstały w 1725 roku i są dziełem Jana Melchiora Ősterreicha.

Z prawej i lewej strony prezbiterium znajdują się dwa ołtarze boczne z obrazami pochodzącymi z 1684 r., wykonanymi przez warsztat M. Willmanna. Po prawej stronie mamy ołtarz z obrazem „Apoteoza św. Bernarda z Clairvaux”, zaś po lewej stronie ołtarz z obrazem „Śmierć św. Benedykta z Nursji”.

Obok prezbiterium znajdują się dwie kaplice, również wybudowane na planie kwadratu. Po prawej stronie znajduje się kaplica św. Jana Nepomucena. Jej sklepienie tworzy kopuła z latarnią. Freski na kopule zostały namalowane w 1725 roku przez wrocławskiego malarza Johana Ignaca Depēe. Przedstawiają grupę aniołów i puttów, trzymających atrybuty świętego. Kaplica posiada ołtarz z XVIII wieku wykonany przez Jana Schuberta. W jej środkowej partii ukazano bezwładne ciało świętego unoszone przez anioła nad mostem, z którego został wrzucony do Wełtawy. W kaplicy znajduje się również obraz przedstawiający fundatora klasztoru, księcia Władysława.

Po lewej stronie prezbiterium znajduje się kaplica św. Krzyża. Jej sklepienie również tworzy kopuła, jednak bez latarni. Zarówno kopuła jak i ściany boczne pokryte są freskami Franza Antona Sebastiniego z XVIII w. Fresk na kopule przedstawia unoszące się pośród obłoków postacie św. Bernarda z Clairvaux i aniołów. Inny fresk w narożniku przedstawia Ofiarę Izaaka opatrzoną cytatem z Księgi Rodzaju: „Ubi est victima holocausti” (Gdzie jest ofiara na całopalenie). Ołtarz znajdujący się w kaplicy pochodzi z 1703 roku.

Jedna praktyczna rada. Jak wejdziemy do kaplicy, po lewej stronie jest włącznik światła. Jest to o tyle ważne, że kaplica jest ciemna. Jeśli chcemy dokładnie wszystko obejrzeć, musimy skorzystać ze sztucznego oświetlenia.

Na lewo od kaplicy św. Krzyża, w transepcie, znajduje się ołtarz z relikwiami św. Krzyża oraz św. Donata. Dalej jest figura św. Barbary oraz kolejna drewniana figura Jana Melchiora Ősterreicha z 1725 roku. przedstawiająca św. Jana Chrzciciela.

Najbardziej znaną kaplicą w bazylice jest kaplica Najświętszej Marii Panny, wybudowana w latach 1723-1726. Należy do najbardziej interesujących barokowych obiektów tego typu na Górnym Śląsku. Wg historyków, autorem fresków jest Johan Ignac Depēe. Malowidła są niezwykle piękne i bogate. Bardzo dobry opis można znaleźć na stronie: http://www.rudy-opactwo.pl/?a=kaplica_najswietszej_marii_panny

Ołtarz w kaplicy pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku. Wykonany został przez warsztat morawskiego artysty, Johanna Schuberta. Po bokach ołtarza znajdują się rzeźby dwóch klęczących książąt opolsko-raciborskich: po lewej Kazimierza – wg legendy ofiarodawcy cudownego obrazu, po prawej jego syna Władysława – fundatora klasztoru.

W ołtarzu znajduje się namalowany na lipowej desce cudowny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem o wymiarach 114 cm x 73,5 cm. Wg legendy obraz podarował cystersom w roku 1228 książę Kazimierz. Jednak ostatnie badania wykazały, że pochodzi z XV wieku. Nie można jednak wykluczyć, że jest kopią wcześniejszego malowidła. Obraz Matki Boskiej Rudzkiej zwanej Pokorną jest celem licznych pielgrzymek.

Bazylikę w Rudach warto odwiedzić nie tylko w celach religijnych. Surowy, gotycko-romański styl naw oraz prezbiterium kościoła kontrastuje z bogato zdobionymi barokowymi kaplicami. Piękne freski na sklepieniach oraz ścianach kaplic zachwycą każdego. Rzeźby, ołtarze boczne, obrazy… warto im się przyjrzeć z bliska. W kościele znajduje się również wiele relikwii świętych, przy których można się pomodlić. Uważam, że każdy kto wejdzie do wnętrza bazyliki, nie będzie żałował swojej decyzji. Każdemu polecam wizytę w tym starym, średniowiecznym kościele.